Ostatni film portugalskiego reżysera to podróż na tylnym siedzeniu przemierzającego Lizbonę miejskiego autobusu. Blask wpadającego przez okna słońca raz po raz opromienia magicznym światłem kruchą postać starzejącego się, schorowanego poety, sybaryty, filozofa João Vuvu (Monteiro). Owdowiały, samotny mężczyzna każdego dnia powtarza tę samą trasę - to jego rytuał, który z rzadka tylko przerywają drobne incydenty. Życie mężczyzny nabierze jednak nowych odcieni, gdy z więzienia wyjdzie jego skazany za morderstwo syn. Elegijne, ale niepozbawione humoru i wciąż prowokacyjne Odejścia i powroty to pożegnanie z kinem, miastem i ciałem. Wchodzimy i wychodzimy, pojawiamy się i znikamy, a autobus numer 100 pewnego dnia odjedzie bez nas. Zostanie tylko pamięć, którą w tym wypadku jest kino, obraz przeszłości zapisany na celuloidowej (jeszcze) taśmie. Ostatni film Monteiro zbiera kluczowe wątki z jego twórczości, przypomina, że ma ona swoje źródła w poezji, ale i w slapstikowej komedii (postać Deusa czy Vuvu wiele zawdzięcza bohaterom Bustera Keatona). Nie byłoby rzecz jasna tego nieustannie naruszającego sferę profanum kina bez serii erotycznych przygód i rozmów z kobietami, które w tym filmie zwieńczy zdumiewający, świętokradczy akt seksualny.
Małgorzata Sadowska
