Sztuka "Król i aktor" składa się z sześciu scen dramatycznych. Tytułowy król to Stanisław August Poniatowski, aktor to Wojciech Bogusławski. Akcja toczy się w latach 1780-1790 i dotyczy początków polskiej sceny narodowej. Na tle ówczesnych wypadków politycznych i społecznych Brandstaetter ukazuje zmagania Bogusławskiego o egzystencję i podniesienie poziomu artystycznego teatru narodowego. Król szczerze pragnie narodowej sceny, ale jedyne, co może dać, to godność "dyrektora królewskich widowisk" dla Bogusławskiego i tytuły "nadwornych artystów" dla aktorów. Bogusławski marzy o teatrze służącym całemu narodowi, zaangażowanym, który "wychowuje i kształci" i ze sceny którego będą "grzmieć armaty"! Tymczasem jednak zmaga się z konkurencją teatrów cudzoziemskich, wspieranych przez starostę piaseczyńskiego Ryxa, który ma monopol na organizowanie w Warszawie "oper, komedii, koncertów, redut, spektakli i innych publicznych jakiegokolwiek gatunku zabaw". Spór toczy się o to, czy teatr ma służyć narodowi, czy czyimś partykularnym interesom.
Staszic jest jedną z dwóch głównych postaci sceny trzeciej zatytułowanej "Suknia głupstwa" – drugą jest książę Józef Poniatowski. Obaj reprezentują dwie różne postawy. Staszic swojskość, czyli tytułową "suknię głupstwa": są u nas tacy, co ojczystymi zwyczajami pogardzają i wyszydzają narodowy obyczaj, prostotę i szczerość. Porzucili oni suknię polską, napełniwszy dom cudzoziemcami. Wychowaniem zaszczepili oni w dzieciach nienawiść do tego co polskie, obwozili je po cudzych krajach, wmawiając w nich, że suknia i język polski są suknią i językiem głupstwa. Książę Józef cudzoziemszczyznę – sednem jego postawy są słowa: kto raz Europy zaznał, już więcej smakować nie będzie w tych lichych płodach, które na naszej ziemi wschodzą.
